Archiwum

Przedmiotem artykułu jest toponimia miejska w aspekcie przekładowym, zbadana na materiale przekładu powieści Joanny Chmielewskiej „Krowa Niebiańska” na język rosyjski. Tekst ten obfituje w toponimy odnoszące się do Warszawy i okolic. Ujawniono zastosowane techniki tłumaczenia toponimów: transpozycję (doraźne ekwiwalenty) i deonimizację. Przebadano przekaz wewnętrznej semantyki nazw. Zwrócono uwagę na fakt, że tłumacz stoi przed zadaniem przekazu dwóch funkcji toponimów w tekście: zarówno ich wartości denotatywnej (identyfikacyjnej), jak i ich funkcji konotatywnej (charakteryzującej), przy czym prymat należy do funkcji konotatywnej. Badanie ujawniło także specyficzne cechy warsztatu tłumacza literatury popularnej: niski stopień wykorzystania technik nieekwiwalencyjnych oraz stosunkowo częste przypadki pomijania toponimów.

Słowa kluczowe: przekład, toponimy, deonimizacja, znaczenie konotatywne, znaczenie denotatywne.

Artykuł poświęcony jest analizie lingwistycznej kontrastów w wybranych utworach V. Tokarevey. Teoria kontrastowości jest formułowana w oparciu o teorię antonimii z jej wyjściowym pojęciem przeciwstawienia. Przeprowadza się charakterystykę językowych i kontekstowych antonimów w utworach pisarki oraz analizę figur stylistycznych, opartych na przeciwstawieniu – antytezy, diatezy, akrotezy, amfitezy, oksymoronu i gradacji. Przedstawia się rolę i znaczenie danych figur stylistycznych jako wyrazistego środka indywidualno-autorskiego stylu.

Słowa kluczowe: kontrastowość, antonimia, przeciwstawienie, V. Tokareva, stylistyka, styl autorski.

W artykule zwrócono uwagę na kilka tendencji obserwowanych ostatnio w polskiej, współczesnej komunikacji medialnej. Przedmiot rozważań dotyczy zjawisk składniowych, leksykalnych i ortograficznych, które dotychczas najczęściej nie miały odzwierciedlenia w polskiej normie językowej. Część z nich z pewnością ma charakter przejściowy, część najprawdopodobniej pozostanie we współczesnym języku polskim na dłuższej.  Prezentowany  w artykule materiał został wyekscerpowany z dostępnych w ostatnich miesiącach w sieci wpisów internetowych, blogów, twittów, artykułów, i filmów opublikowanych na You Tube.

Słowa klucze: współczesna, medialna komunikacja językowa, język polski, ortografia, leksyka składnia, neologizmy, okazjonalizmy, współczesne tendencje językowe.

W artykule podjęto problematykę lakunarności jednostek frazeologicznych w języku bułgarskim i polskim. W tekście przedstawione są różne poglądy na temat typów i stopni ekwiwalencji międzyjęzykowej we frazeologii. Autorzy podkreślają, że obecność lub brak ekwiwalencji międzyjęzykowej w jednostkach frazeologicznych powinny być ustalane na podstawie semantyki. Badanie zostało przeprowadzone na obszernym materiale ilustracyjnym, obejmującym idiomy, utrwalone porównania i inne typy jednostek frazeologicznych.

Słowa kluczowe: frazeologia, lakunarność, ekwiwalencja międzyjęzykowa, bezekwiwalentne jednostki frazeologiczne, język bułgarski, język polski.

Artykuł przedstawia analizę zwrotów adresatywnych występujących w polsko- i rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na pocztówkach w drugiej połowie XX w. oraz na początku XXI w. Celem badania jest dokonanie formalno- oraz pragmatycznojęzykowej charakterystyki rozpatrywanych aktów mowy w ujęciu porównawczym oraz opis funkcji, jakie pełnią one w krótkich tekstach epistolarnych. Analiza dowodzi m. in., iż w obu językach najliczniej reprezentowane są zwroty zawierające w swojej treści ekspresywne przymiotniki oraz imiona własne. Wraz z innymi środkami językowymi (m. in. szeroko stosowanymi deminutywami, hipokorystykami i znakami wykrzyknienia) są one świadectwem prywatnego i wysoce emocjonalnego charakteru rozpatrywanej korespondencji.

Słowa kluczowe: zwroty adresatywne, pragmatyka językowa, język polski, język rosyjski, karty pocztowe.

Niniejszy artykuł zajmuje się problematyką terminologii militarnej z punktu widzenia przekładoznawstwa. W artykule przeprowadzona została analiza kontrastywna wybranych terminów pochodzących z części wojskowej polskiego kodeksu karnego oraz ekwiwalentów zastosowanych w trzech tłumaczeniach kodeksu na język niemiecki. Celem badania jest ocena użytych ekwiwalentów oraz zastosowanych strategii tłumaczeniowych. Pozwoli to ocenić, czy tłumaczenia polskiego kodeksu karnego na język niemiecki są wartościowym narzędziem pracy tłumacza.

Słowa kluczowe: terminologia militarna, tłumaczenia, ekwiwalencja, kodeks karny.

Artykuł ma na celu refleksję nad sposobami konstruowania, typami i funkcjami metafor konceptualnych oraz nad powiązaniami metafory konceptualnej z jej językową realizacją (m. in. przez zjawisko rozkładalności znaczenia). Badania prowadzone są z perspektywy kognitywistycznej. Nacisk zostaje położony na teorie dotyczące metafory konceptualnej, takie jak teoria interakcji metafor, teoria interakcji domen, teoria metafory konceptualnej w propozycji Lakoffa i Johnsona oraz amalgamat pojęciowy. Uwzględnione zostają też metonimia oraz sieciowy model znaczenia. W prowadzonej analizie, która ma charakter jakościowy, następuje próba wskazania na metafory poznawcze obecne w internetowych tekstach tematyzujących konflikt zbrojny w Ukrainie. Korpus tekstowy pochodzi z portalu informacyjnego Onet.pl, który jest jednym z największych portali internetowych w Polsce o znacznym wpływie opiniotwórczym i może służyć  jako źródło do wyciągania wniosków lingwistycznych o bardziej ogólnej naturze.

Słowa kluczowe: językoznawstwo kognitywne, metafora, metonimia, wojna, teksty internetowe.

Celem artykułu jest omówienie multimodalnego charakteru reklamy, która w znacznym stopniu wykorzystuje w swoim przekazie perswazyjnym połączenia dwóch systemów semiotycznych: obrazu i tekstu. Pomimo, iż obraz i tekst materializują się poprzez różne formy i za pomocą odmiennych znaków, to wchodząc ze sobą w interakcje, zaczynają tworzyć jedną komunikacyjną całość, dopełniając się tak w swoich formach, jak i treściach. Połączenia obrazowo-tekstowe są nie tylko atrakcyjne dla odbiorcy, ale też generują w nim nowe asocjacje i oddziałują w różnym stopniu na odbiór i rozumienie przekazywanych treści. Dlatego też ważne jest nazwanie tych relacji w celu zdefiniowania ich obszaru i potencjału percepcyjnego. Opisane w tekście relacje obrazowo-tekstowe będące schematami przestrzenno-składniowymi, informującymi i retoryczno-semantycznymi, zostały przeanalizowane zgodnie z propozycją H. Stöckla i wpisują się w aparat badawczy multimodalnej lingwistyki tekstu. Ponadto w artykule opisano różnice i podobieństwa występujące między obrazem i tekstem, a także zwrócono uwagę na intertekstualność i interobrazowość, które niejednokrotnie stanowią integralną część reklamy. 

Słowa kluczowe: relacje obraz-tekst, reklama, multimodalność, intertekstualność, multimodalna lingwistyka tekstu.

Praca wpisuje się w obszar zainteresowań nowej genologii, konfliktologii lingwistycznej i lingwistyki codzienności. Autor zwraca uwagę na mało zbadany obszar komunikacji sąsiedzkiej w sytuacji konfliktu i podejmuje próbę ustalenia, jakie doświadczenia motywują autorów do włożenia konkretnych słów w usta bohaterom polskich i rosyjskich memów. Wyodrębnia kreacje werbalne, gdzie jednym z głównych elementów jest: nawiązanie do wypowiedzianych bądź napisanych słów; twórcza interpretacja sąsiedzkich konfliktów na podstawie mimiki i gestów bohaterów oraz przedstawionej sytuacji; wskazanie zależności stereotypowego zachowania i wypowiadania się. Szczególną uwagę poświęca fenomenowi somsiada. Analiza jest oparta o multisensoryczne i intertekstualne odczytanie tekstu oraz wielopoziomową interpretację komponentu werbalnego memów.

Słowa kluczowe: kreacja werbalna, mem, sąsiedzi, konflikt.

W artykule opracowaniu zostały poddane teksty aktów ślubnych zawarte w katolickich parafialnych księgach metrykalnych pochodzących z przełomu XIX/XX wieku z terenu współcześnie mieszczącego się w granicach miasta Łodzi. Celem opracowania jest zarówno zaprezentowanie przykładowych tekstów metryk ślubnych, z zachowaniem ich niezmienionej, oryginalnej postaci, jak i ich analiza od strony językowej. Dzięki zwróceniu uwagi na specyficzne cechy językowe dokumentów Autorka przekonuje o ich wartości naukowej i udowadnia osobliwy charakter języka rosyjskiego, ukształtowany pod wpływem polskim. Ponadto, w artykule wskazano na szablonową budowę dokumentów oraz zawartość treściową poszczególnych ich części.

Słowa kluczowe: akt ślubu, metryka parafialna, katolickie księgi metrykalne, akty metrykalne, język rosyjski, język polski.

Artykuł dotyczy charakterystyki imion nadawanych dzieciom nieślubnym w XIX wieku na terenie powiatu bocheńskiego (diecezja tarnowska). Materiał językowy wyekscerpowany został z dwóch ksiąg metrykalnych (księgi urodzeń) parafii Trzciana oraz Żegocina z lat 1801-1900. Przedmiot analizy stanowią imiona wybierane dla dzieci najczęściej, a także miana rzadkie oraz nietypowe nieodnotowane w imienniku dzieci pochodzących ze związków sformalizowanych. Tekst dotyczy również zagadnienia wieloimienności oraz głównych determinant religijnych i kulturowych decydujące o wyborze omawianych imion.

Słowa kluczowe: antroponimia, wieloimienność, dzieci nieślubne, księgi chrztów.

Trudności w nabywaniu sprawności językowych oraz komunikacyjnych stanowią wyzwanie dla logopedy. Artykuł dotyczy problematyki niedokształcenia mowy o typie afazji motorycznej. Zaburzenia rozwoju mowy mają negatywny wpływ na czynności poznawcze dziecka, dlatego tak ważna jest rzetelna diagnoza i właściwie zorganizowana terapia. Po uporządkowaniu terminologii związanej z zaburzeniami rozwoju językowego, wynikających z uszkodzeń struktur mózgowych, ma miejsce prezentacja przyczyn i charakterystyka typu niedokształcenia mowy o typie afazji motorycznej. Autorka przedstawia procedurę diagnostyki tego typu zaburzenia w oparciu o studium przypadku 3-letniego chłopca oraz dokonuje szczegółowego opisu trudności w zakresie ekspresji u badanego dziecka. W artykule zawarta została także propozycja terapii logopedycznej z naciskiem na zminimalizowanie zaburzeń motorycznych.

Słowa kluczowe: niedokształcenie mowy o typie afazji motorycznej, uszkodzenie mózgu, diagnoza i terapia mowy, trudności z ekspresją mowy.

Przedmiotem rozważań podjętych w artykule jest ukazanie aktualności językoznawstwa otwartego Furdala w oparciu o prowadzenie badań z zakresu socjolingwistyki języka macedońskiego. Autorka tekstu podkreśla, że język jest elementem kultury i powstaje w życiu społecznym, przez co jest bardzo często uzależniony od różnych cech społeczeństwa. Dlatego nie ma możliwości dokładnego opisu struktury języka, którym w życiu codziennym posługuje się pewna grupa mieszkańców danego kraju, bez nawiązania do ich kultury, tradycji czy zróżnicowania socjalnego. Podejście tylko lingwistyczne nie pozwala na wyczerpanie całości zagadnienia i nie może być jedyne w prowadzonych badaniach. Język jest istotnym elementem interakcji społecznej, a współczesne pojmowanie językoznawstwa zakłada jego interdyscyplinarność. Niezbędna jest zatem ścisła współpraca socjologii i lingwistyki w badaniu współczesnego języka macedońskiego. Granice istniejące pomiędzy naukami zajmującymi się badaniem języka są płynne, co dowodzi słuszności tezy Antoniego Furdala o otwartości językoznawstwa.

Słowa kluczowe: socjolingwistyka, językoznawstwo, socjologia, interdyscyplinarność.

Zgodnie z tradycją kartezjańską zwierzęta nie myślą, nie czują i nie posiadają języka. O ile współczesna nauka dowodzi, że nie jest to prawdą przynajmniej w odniesieniu do niektórych gatunków inteligentnych zwierząt, a nasze rozumienie umysłowości i odczuwania przez nie-ludzi zostało zredefiniowane dzięki rozwojowi nauki, w odniesieniu do języka ta tradycja myślowa nadal funkcjonuje i ma się dobrze. Symptomatyczne, że niezwykle często brak posiadania języka przez zwierzęta jest jedną z przesłanek, dla których racjonalizuje się nieprzyznawanie nie-ludziom podmiotowości oraz wykluczenie ich ze wspólnoty moralnej.

W tekście zestawiono ze sobą poglądy Kartezjusza oraz La Mettriego wyrażone w Człowieku-maszynie. U pierwszego posiadanie języka jest kategorią alienującą człowieka i uzasadniającą wykluczanie nie-ludzi ze wspólnoty moralnej. La Mettrie, który umarł 101 lat po Kartezjuszu i swoje poglądy formułował niejako wobec niego, z kolei zakłada, że język nie jest właściwością specyficznie ludzką, jakkolwiek również do wspólnoty włącza tylko tych, którzy się nim posługują, lecz ma to zupełnie inne konsekwencje niż u Descartesa. Godne uwagi, że właśnie w oświeceniu silnie ujawniło się napięcie między przekonaniem o wyjątkowości człowieka w świecie, a intelektualnymi konsekwencjami postępującej sekularyzacji, a owe napięcia mają myślową kontynuację, która sięga współczesności. W tekście omówiono rolę, jaką w zakresie tej problematyki przypisywano językowi.

Słowa kluczowe: język, Descartes, La Mettrie, kartezjańska tradycja rozumienia podmiotowości, człowiek-maszyna, nie-ludzie, wspólnota moralna, wykluczenie, oświecenie.

Artykuł stanowi prezentację narzędzia badawczego służącego analizie zawartości tekstów pod kątem etyczności. W kluczu kodowym zebrano wyznaczniki etyki komunikacyjnej wyselekcjonowane na podstawie przeglądu badań dot. etyki słowa, dzięki czemu wskazane narzędzie może stanowić podstawę do analizy poszczególnych aspektów etyczności w komunikacji. Ze względu na istotną rolę kontekstu w tego typu badaniach, zaprezentowane kategorie można dostosować do specyfiki badanej grupy tekstów – np. mimo że omawiany klucz kodowy bierze pod uwagę cechy szczególne komunikacji w internecie, z powodzeniem może być też wykorzystany do badań tekstów w innego rodzaju mediach.

Dzięki przedstawionemu kluczowi kodowemu jakościowe analizy tekstów mogą zostać usystematyzowane za pomocą jasnego wskazania na grupy zachowań mieszczących się w granicach językowych norm etycznych i wychodzących poza nie. Daje to podstawy do łatwiejszej weryfikacji badań oraz wzbogacenia ich o aspekt ilościowy. Dzięki wykorzystaniu w badaniach narzędzia, którym jest klucz kodowy, refleksję nad etycznością w języku można uczynić kompleksową i bardziej obiektywną.

Słowa kluczowe: etyka słowa, etyka komunikacyjna, klucz kodowy, etyczne zachowania językowe.

Przedmiotem niniejszego artykułu jest sandhi w języku czeskim, analiza zjawiska oparta na materiale wyekscerpowanym z czeskiego korpusu języka mówionego ORTOFON v2. Norma literackiego języka czeskiego na granicy międzywyrazowej dopuszcza wyłącznie realizację bezdźwięcznego wygłosowego obstruentu przed nagłosowym sonantem. Inną sytuację obserwujemy na granicy przyimka jednosylabowego pierwotnego i wyrazu z nagłosowym sonantem, gdzie norma czeskiego języka literackiego dopuszcza wyłącznie realizację dźwięczną obstruentu w wygłosie przyimka. Frekwencja realizacji bezdźwięcznej obstruentu wygłosowego przyimka jest rzadka a realizacje takie odnotowuje się w wolniejszym tempie wypowiedzi, kiedy przyimek słabiej wiąże się z sąsiednim wyrazem albo też realizacje takie mogą być związane z lekceważeniem zasad ortoepicznych języka czeskiego.

Słowa kluczowe: współczesny język czeski, sandhi, korpus języka mówionego, badania fonetyczne.

Celem niniejszego badania pilotażowego jest opis, analiza i interpretacja wyników samooceny wymowy języka angielskiego przeprowadzonej wśród polskich studentów filologii angielskiej oraz przedstawienie ich refleksji na temat postępu i potrzeb związanych z przyswajaniem wymowy angielskiej. Artykuł zwraca również uwagę na indywidualne czynniki wpływające na postrzeganie własnej wymowy, takie jak pewność siebie czy lękliwość.

Siedemnastu studentów anglistyki wzięło udział w badaniu oceniającym własny postęp w artykulacji poszczególnych dźwięków angielskich, bazując na dwóch nagraniach przeprowadzonych przed i po kursie wymowy, trwającym dwa semestry. Wyniki samooceny zostały zestawione i porównane z oceną nauczyciela. Wszyscy uczestnicy czytali tekst diagnostyczny, uwzględniający poszczególne segmenty standardowej wymowy języka angielskiego (Standard British English – SBE). Następnie wypełnili kwestionariusz zawierający pytania otwarte związane z nastawieniem studentów i odczuciami względem swoich błędów w wymowie, postrzegania swojego sposobu mówienia oraz z oiniami na temat najbardziej efektywnych metod i technik wspomagających trening wymowy i chęci jego kontynuacji.

Słowa kluczowe: samoocena, nauczanie i uczenie się wymowy angielskiej, postęp.

Rozwijanie umiejętności pisania w języku obcym wiąże się z wieloma wyzwaniami. Pisanie postrzegane jest jako czasochłonne, trudne, nudne, ograniczające i niesatysfakcjonujące, co powoduje, że uczniowie mają negatywny stosunek do pisania, zarówno w języku ojczystym, jak i obcym. Prowadzenie dziennika to narzędzie, które pomaga rozwijać umiejętności językowe oraz pisania w języku obcym, wyrabiać regularny nawyk pisania, a jednocześnie daje przestrzeń do wyrażenia siebie. Niniejsze badanie miało na celu ustalenie, jak uczący się języka angielskiego jako obcego postrzegają pisanie dziennika. Uczestnikami badania było 55 studentów pierwszego roku filologii angielskiej, którzy uczestniczyli w kursie kreatywnego pisania. Badanie pokazało, że pisanie dziennika jest dla studentów przyjemne, pomogło im w napisaniu końcowego zadania, czyli autobiografii, i w rozwinięciu umiejętności językowych. Badanie wykazało również, że zaproponowanie uczniom tematów/pytań do ich wpisów dziennikowych może być przydatne w trakcie pisania dziennika, zwłaszcza dla tych osób, które nie mają pomysłów na swoje wpisy. Artykuł kończą rekomendacje dotyczące włączania dzienników do zajęć językowych.

Słowa kluczowe: dziennik, prowadzenie dziennika, kurs kreatywnego pisania, rozwijanie umiejętności językowych oraz pisania w języku obcym.