Archiwum

  • Archiwum - 1(3)/2009 ISSN 1897-0389

    Współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze

    Językoznawstwo nr 3 rok 2009 ISSN 1897-0389

    Spis treści

    Część I Składniki systemu językowego

     

    1. Emilia Fidrysiak, Ikoniczność znaku w fonicznym języku polskim
    2. Anita Szwajkowska, Ruch ciała jako kanał łączący słowo pisane z żywą mową
    3. Józef Chojnacki, Nazwy terenowe wsi Lądek w powiecie słupeckim
    4. Katarzyna Kot, Nazwy biur podróży i agencji turystycznych w Łodzi
    5. Dorota Leśniak, Dysleksja w nauczaniu języka obcego. Wybrane zagadnienia
    6. Aneta Urbaniak, Najczęstsze błędy językowe uczniów klasy szóstej Szkoły Podstawowej w Tuliszkowie

    Część II. Język w komunikatach

     

    1. Joanna Bończyk, Średniowieczny dialog we współczesnym odbiorze
    2. Anna Piotrowska, Zapiski Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej n tle XVIII-wiecznego pamiętnikarstwa – uwagi wstępne natury literackiej i językowej
    3. Anna Piotrowska, Miejsce Mickiewicza w dziejach języka polskiego (rozważania ogólne)
    4. Emilia Fidrysiak, Analiza przestrzeni językowej w polskim przekładzie „Procesu” F. Kafki
    5. Anna Krupska-Perek, Komunikat w sytuacji medialnej „Szkła Kontaktowego”
    6. Magdalena Bilińska, Plotka jako gatunek mowy i tekstu
    7. Paula Korczyńska, Literatura w kręgu zainteresowań redaktorów „Polityki”
    8. Anna Leszczyńska, Rejestry językowe jako problem translatorski. Registers as a translational problem

    Streszczenie

    Emilia Fidrysiak
    Ikoniczność znaku w fonicznym języku polskim

    Praca traktuje o ikoniczności znaku w fonicznym języku polskim. Jest to opracowanie teoretyczne. Autorka rozpoczęła od wyjaśnienia i charakterystyki dwóch kluczowych pojęć: języka oraz znaku. Następnie przeszła do analizy znaków językowych pod względem charakteru kanału informacji, aby zasygnalizować, że w językach fonicznych ikoniczność związana jest ze słuchowym kanałem przekazu. W dalszej kolejności autorka zajęła się pojęciem ikoniczności oraz jej charakterystyką w języku fonicznym oraz opisała zagadnienia związane z ikonicznością, takie jak onomatopeje oraz symbolizm dźwiękowy. Następnie przeszła do analizy cech i rodzajów ikoniczności, a także wspomniała o motywacji symboli. Celem pracy było przedstawienie motywacji znaku w języku fonicznym, jednak autorka nawiązuje także do polskiego języka migowego w celu pokazania, iż ikoniczność w kodzie wizualno – przestrzennym ma, w odróżnieniu od mówionego, charakter wizualny, co związane jest ze wzrokowym kanałem przekazu.

    ,
    Anita Szwajkowska
    Ruch ciała jako kanał łączący słowo pisane z żywą mową.

    Ścisłe współdziałanie kodów: prozodycznego, kinezycznego i proksemicznego, powodując tzw. teatralność mowy, warunkuje proces wywoływania u interlokutorów wyobrażeń obrazowych. Analiza infrastruktury komunikacyjnej z szczególnym uwzględnieniem gestu przenikającego materię językową prowadzi do wniosku, iż gest współtowarzysząc elementom prozodycznym, spełnia co najmniej trzy funkcje:
    1. warunkuje zmianę w warstwie brzmieniowej wypowiedzi;
    2. dodatkowo wyróżnia elementy segmentalne i suprasegmentalne;
    3. zastępuje wykonanie prozodyczne.
    W przypadku gry aktorskiej, wyrażającej się we wspólnocie tworzyw: sztuki słowa i sztuki gestu, analiza zachowań gestycznych i treści przez nich niesionych pozwala na wyróżnienie gestów zastępujących bądź umacniających melodię zdania i takich, które ją kształtują, a także gestów realizujących akcenty emocjonalne oraz przypadków w których dochodzi do wypełnienia pauzy gestem fonicznym i „przekładania” ruchu na dźwięk.

    ,
    Józef Chojnacki
    Nazwy terenowe wsi Lądek w powiecie słupeckim

    Lądek jest dużą wsią położoną nad Wartą, w powiecie słupeckim. Zebrano i omówiono 46 nazw pól, łąk, stawów i rozlewisk nad Wartą.
    Nazwy odzwierciedlają charakterystyczne nadwarciańskie położenie omawianych obiektów (por. np. Błonie, Żabiaki). Pozwalają też częściowo zrekonstruować krajobraz pierwotny (por. Brzeźnica, Dąbrowy ). Nazwy świadczą też o dawnej działalności gospodarczej (por. Kobylorz, Świniec, Trzebiona).
    Zebrany materiał uporządkowano pod względem formalnym i semantycznym.

    ,
    Katarzyna Kot
    Nazwy biur podróży i agencji turystycznych w Łodzi

    Głównym celem napisania artykułu było zbadanie motywacji nazw określających łódzkie biura podróży i agencje turystyczne. Po przeanalizowaniu 70 nazw wyodrębniłam kilka grup - głównym kryterium podziału została motywacja nazwotwórcza. Najliczniej reprezentowana grupa nazw to nazwy motywowane wyrazami pochodzącymi z języka angielskiego bądź stylizowanymi na zapożyczenia z tego języka. Drugą pod względem wielkości grupą są nazwy motywowane funkcją reklamową. Pozostałe, mniej liczne motywacje nazwotwórcze mają swoją genezę w mitologii czy nazwach geograficznych.

    ,
    Dorota Leśniak
    Dysleksja w nauczaniu języka obcego. Wybrane zagadnienia

    Język wpływa na wszystkie aspekty życia człowieka i jest jednym z najbardziej fascynujących efektów pracy mózgu. Dlatego naukowcy zgłębiają naturę problemów pojawiających się, gdy mózg pracuje w sposób różniący się od uznanego za najbardziej optymalny i starają się wypracować metody pozwalające je przezwyciężyć. Jednym z pojęć związanych z zaburzeniami funkcjonowania lewej półkuli mózgu jest dysleksja, która w artykule została potraktowana jako zaburzenie komunikacji. Przedstawiono różne jej nazwy, jak również różne jej rodzaje oraz najczęściej pojawiające się teorie dotyczące etiologii dysleksji. Zwrócono uwagę na czynniki genetyczne, organiczne, czynnik hormonalny związany z podwyższonym poziomem testosteronu, zaburzenia lateralizacji, przenoszenia impulsów przez osłonki mielinowe istoty białej mózgu, jak też zaburzenia funkcjonowania móżdżku. Poruszono również aspekt specjalizacji półkul mózgowych oraz dynamicznej struktury mózgu, umożliwiającej kompensację różnych zaburzeń dzięki odpowiednio dobranym metodom nauczania. Szczególny nacisk położono na fonologiczny aspekt dysleksji jako czynnika mającego zdecydowane znaczenie w rozwoju języka ojczystego, a jednocześnie dającego podłoże do nauki języka obcego. W artykule autorka wykorzystała swoje doświadczenia, które zdobyła pracując jako logopeda, pedagog oraz nauczyciel języka angielskiego.

    ,
    Aneta Urbaniak
    Najczęstsze błędy językowe szóstoklasistów

    W artykule przedstawiłam wyniki analizy 60 wypracowań klasowych szóstoklasistów, dokonałam klasyfikacji popełnionych błędów językowych oraz zbadałam przyczyny ich powstawania. Analizując prace klasowe szóstoklasistów pod kątem językowym zwróciłam uwagę na poprawność i sprawność językową, kulturę wypowiedzi pisemnej oraz prawidłową składnię. Zbadałam umiejętność komunikowania się dzieci, gdyż każdy uczeń, który kończy szkołę podstawową powinien świadomie posługiwać się językiem, znać obowiązujące normy i zasady językowe, a także być świadomym użytkownikiem języka. Wyniki badań dowiodły, że szóstoklasiści popełniają liczne błędy językowe, mają ubogi zasób słownictwa, a także nie opanowali wystarczająco składni. Zachowanie norm stylistycznych, ortograficznych i interpunkcyjnych w tworzonym tekście, także sprawia im poważne problemy. Badając poprawność językową, zauważyłam związek popełnianych błędów z nieodpowiednim opanowaniem wiadomości z gramatyki. Uczniowie, którzy otrzymali ocenę niedostateczną ze sprawdzianu z gramatyki w badanych wypracowaniach, popełniali rażące błędy składniowe.

    ,
    Joanna Bończyk
    Średniowieczny dialog we współczesnym odbiorze

    Autorka poruszyła temat związany z problemami w odbiorze dzieła staropolskiego. Podstawę materiałową stanowi tekst Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią, z uwagi na fakt, że ten dialog literacki pochodzący z XV wieku posiada wysoką wartość komunikacyjną, a także przedstawia idee charakterystyczne dla umysłów tej epoki. Trudność w odczytaniu średniowiecznego tekstu przysparza dystans czaso-przestrzenny występujący między autorem a współczesnym odbiorcą. W kolejnej części pracy, autorka poświęciła swą uwagę twórcy Dialogu, o którym relacje zdaje współczesny czytelnik na podstawie wniosków wysnutych z analizy badanego tekstu. Całość artykułu wieńczy autorska puenta dotyczącą tajemniczego autora Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią.

    ,
    Anna Piotrowska
    Zapiski Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej na tle XVIII – wiecznego pamiętnikarstwa – uwagi wstępne natury literackiej i językowej

    Artykuł ten to jedynie krótki wstęp do rozważań na temat utworu Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej, który jest niewątpliwie wyjątkowym zjawiskiem literackim i językowym. Starałam się tu wykazać oryginalność i wyjątkowość tekstu w stosunku do innych form pamiętnikarskich tego okresu. Zwróciłam uwagę na wizerunek i postawę autorki, kobiety, która w XVIII wieku wybija się ponad przeciętność, jest barwną indywidualnością.
    Zwróciłam uwagę na niektóre niedociągnięcia w obrębie języka pisarki, który stanowi swoisty obraz osiemnastowiecznej polszczyzny. Nie sposób jednak w krótkim artykule omówić wszystkie problemy, szczególnie te związane z językiem. Język Reginy Salomei z Rusieckich Pilsztynowej wymaga dokładnego opracowania.

    ,
    Anna Krupska-Perek
    Komunikat w sytuacji medialnej Szkła Kontaktowego w programie TVN 24

    Przedmiotem opisu i refleksji badawczej w niniejszym artykule jest komunikat medialny o szczególnym stopniu skomplikowania pod względem ilościowym (np. uruchomienie kilku kanałów percepcji i wielu środków przekazu) oraz pod względem jakościowym (np. kreowanie różnorodnych konfiguracji nadawczo-odbiorczych i prezentacja bogatego w zakresie treści i formy materiału dziennikarskiego).
    Podjęta też została próba psycholingwistycznej interpretacji możliwości odbioru tak złożonego komunikatu, którą sprawdzono również empirycznie poprzez zastosowanie ankiety po obejrzeniu przez respondentów fragmentu badanego programu

    ,
    Paula Korczyńska
    Literatura w kręgu zainteresowań redaktorów „Polityki”.

    Tygodnik „Polityka” publikuje na swoich łamach artykuły dotyczące literatury. Są to zarówno recenzje jak i sylwetki autorów. Wiele miejsca poświęca się w nim analizie bieżących wydarzeń z kręgu szeroko pojmowanej kultury książki. Przedstawienie przykładów popartych cytowaniami, umożliwia skonfrontowanie przedstawionych wyżej informacji z rzeczywistością oraz ukazanie miejsca jakie zagadnienia związane z literaturą zajmują na łamach pisma społeczno-politycznego. Artykuł ten jest próbą pokazania, że na łamach tygodnika społeczno-politycznego poruszane są zagadnienia dotyczące literatury. Dokonany przegląd miał na celu jedynie obrazowe przedstawienie problemu i ukazanie, jak znaczące miejsce na łamach „Polityki” zajmują zagadnienia związane z książką.

    Abstract

    Emilia Fidrysiak
    The analysis of the language space in the fragment of the Polish translation of The trial by Franz Kafka

    The subject of this work is the concept of the language space which is comprehended in many different ways. The material of the research is a short fragment of the Polish translation of The Trial by Franz Kafka. In the first place the author tries to define the concept of space both from the linguistic and the anthropological point of view. Next, the author focuses on the analysis of the presence of the verbal suffixes which express the space relations in this fragment and confronts the typographic space with the acoustic space of the text. Finally, the author analyses the visual space of the screen version of The Trial directed by David Hugh Jones in 1993.

    ,
    Anita Szwajkowska
    The movement of the body as a channel connecting the written word with the everyday speech

    The close cooperation of the prosodic, kinezic and proxemic codes causes so called theatrical speech and determines among the interlocutors the picture images. The analysis of the communicative infrastructure, particularly taking into consideration the gesture that penetrates the language matter, comes to the conclusion that the gesture while accompanying the prosodic elements has three functions:
    1. determines the change in the tenor of the statement
    2. distinguishes additionally segmental and suprasegmental elements
    3. substitutes the prosodic performance
    In case of acting which is expressed in the community of materials: the art of words and the art of gesture, the analysis of the gesture behaviours and the contents that they carry, let us distinguish gestures which substitute or strengthen the melody of the sentence and those which create it, and also gestures expressing emotional accents and cases where the pause is filled by the phonic gesture and the movement is converted into sound.

    ,
    Józef Chojnacki
    The field names of the village Lądek in Słupecki district

    Lądek is a big village situated on the river Warta in słupecki district. 46 names of fields, meadows, ponds and flood waters on the river Warta have been collected and discussed. The names reflect the characteristic structures that lie by the river Warta (compare e.g Błonie, Żabiaki). They also help to reconstruct the primeval landscape (compare Brzeźnica, Dąbrowy). The names also have traces of an old economic activity (compare Kobylorz, Świniec, Trzebiona). The collected material has been put in order formally and semantically.

    ,
    Katarzyna Kot
    The names of tourist offices and travel agencies in Łódź

    The main aim of writing this article was to examine the motivation of giving names to tourist offices and travel agencies in Łódź. After analyzing 70 names, they have been divided into a few groups. The main criterion of division was the motivation of the name formation. The biggest group was that of names that had been given by the motivation of words derived from English, or borrowings from this language. The second group consisted of names motivated by advertising function. The rest of the smaller groups of motivations of name formation had their origins in mythology and geographical names.

    ,
    Dorota Leśniak
    Dyslexia in the process of foreign language teaching. Selected issues
    Language influences all aspects of our life and it forms the foundations for our success in life. It is also one of the most fascinating effects of our brain work. However, this work is sometimes disturbed. One of the most important disorders related to language is dyslexia. In this article it was presented as a kind of communication disorder especially in terms of second language learning. In this context phonological aspect of dyslexia was also mentioned.
    Furthermore, dyslexia diagnosis and some ways of overcoming this problem was presented. In this article the author based on her knowledge and experience that she gained while working as a speech therapist, educator and English language teacher.
    ,
    Aneta Urbaniak
    The most popular language mistakes among students of the sixth grade

    In the article I have presented the results of detailed analysis of sixty compositions, written by students of the sixth grade of elementary school. What is more, I have also classified the language mistakes which are very often made by students and I have examined the reasons of the mistakes appearance in general. When I was doing the analysis of my students’ tests, I paid my attention to the right use of the language and students’ language efficiency which is not on a very high level nowadays. Furthermore, I have also focused on the style of their writings and construction of the sentence in the text.
    Later I have examined students’ communication abilities because each student who finishes the elementary school should be able to use language consciously and should be familiarized with different language norms and rules. Detailed researches proved that students of the sixth grade make a lot of language mistakes, their word bank is not highly developed and their knowledge about the syntax structure is not mastered enough. What is more, it is still difficult for them to deal with stylistic, orthographic or punctuation norms, in the text which they produce. Furthermore, by examining the language correctness, I have noticed the connection between mistakes made by students and their lack of grammar knowledge. Student who had got the lowest grades from their grammar tests, made serious syntax mistakes in their next compositions.

    ,
    Joanna Bończyk
    A medieval dialogue in the contemporary reception

    The author of the article ‘A medieval dialogue in the contemporary reception’ deals with the subject of the problems with the reception of an Old Polish work. The subject of the research is the text The Dialogue between Master Policarp and the Death, this literary dialogue that comes from the fifteenth century has a high communicative quality and presents the ideas characteristic for the minds of that epoch. The distance of time and space is the main difficulty in the reception of a medieval text by a contemporary reader. In the second part of the article, the author concentrates on the writer of The Dialogue, about whom the contemporary reader tells us on the basis of the conclusions drawn from the analyzed text. The whole article finishes with the author’s punch line about the mysterious writer of The Dialogue between Master Policarp and the Death.

    ,
    Anna Piotrowska
    The records of Regina Salomea nee Rusiecka against the background of the 18th century journalism – introductory remarks concerning literature and linguistics

    This article is only a short introduction to the work of Regina Salomea Pilsztynowa (nee Rusiecka), which is undoubtedly a special literary and lingual phenomenon. I tried to show the originality and uniqueness of the text in relation to other forms of diaries from that period. I highlighted the image and the attitude of the author – the woman who shines out and is a colourful individuality. I highlighted some defects within the author’s language that make specific portrayal of 18th century Polish language.
    It is hardly possible to review all the issues, especially those connected with the language, in such a short article. The language of Regina Salomea Pilsztynowa (nee Rusiecka) needs a thorough case study.

    ,
    Anna Krupska-Perek
    Message in the media context of the “Szkło kontaktowe” programme on TVN 24

    The subject of the description and the material of the research of the present article is the message with a huge degree of complexity from the point of view of quantity (e.g. activating several channels of perception and many means of transmission) and from the point of view of quality (e.g. creating various sending-receiving configurations and presentation of journalist materials rich in content and form).
    The author has also made an attempt to interpret the psycholinguistic possibility of reception of such a compound message. The attempt has been checked empirically by means of a survey that was made by a group of respondents after watching one of the programmes.

    ,
    Magdalena Bilińska
    Rumour as a form of speech and text

    The popularity of rumour has made the author to concentrate on the problem of the communication act within the processes of communication through the language signs. The most important point was to create the model of the explication of the media rumour. The created by the author pattern consists of six formulas which define the rumour. They include both initial elements and the author’s intentions which are necessary to create a short information form. It is easy to perceive on the presented examples that the model definitions carry out the explication in different ways. It is caused, first of all, by the complexity of the form and the flexibility of its structure. Not every rumour statement demands six definitions, because the pattern changes while creating the communication act according to the purpose of the statement its character and subject.

    ,
    Paula Korczyńska
    The literature as a matter of interests of the editors from “Polityka” magazine

    The ‘Polityka’ magazine publishes on its columns the articles about literature. These are both reviews and writers’ profiles. They also take a closer look at the contemporary events from the widely known concept of the culture of a book. The author gives examples and quotations which make it possible to confront the information presented above with the reality and to show what issues about the literature are presented in this social and political magazine.

    ,
    Anna Leszczyńska
    Registers as a translational problem

    This article focuses on registers, such as frozen, formal, consultative, casual, intimate and vulgar one. It demonstrates that they are frequently neglected in the process of translation, which significantly changes the exceptionality of the source text. The research is based on The Shining by Stephen King and its Polish translation, Lśnienie by Zofia Zinserling. The study shows that the unsuccessful translation of registers contributes to the negative perception of the original masterpiece.