Archiwum

  • Archiwum - 1(2)/2008 ISSN 1897-0389

    Współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze
    Językoznawstwo nr 2 rok 2008 ISSN 1897-0389

    Spis treści

    1. Anita Szwajkowska – Żywe słowo Jana Pawła II (prozodyczne składniki wypowiedzi Papieża)
    2. Marcin Józefaciuk – Pojęcie znaku w językoznawstwie
    3. Marta Mazurkow – Motywacja globalna w środowisku artystów baletu (słowotwórstwo)
    4. Anna Piotrowska – Krótki przegląd form czasownikowych w dziełach polskich Jana Kochanowskiego
    5. Monika Wiśniewska-Kin – Rozwijanie dziecięcych sposobów rozumienia pojęć
    6. Dorota Gonigroszek – Językowy obraz świata barw i kolorów jako przykład kulturowych różnic w językach
    7. Marta Mazurkow – Świadomość socjolektalna artystów opery i baletu
    8. Aleksandra Woszczyńska – Językowe środki wywierania wpływu na opinie i kierunki myślenia odbiorcy na przykładzie pracy dziennikarzy radiowych
    9. Joanna Konsiel-Kaczmarek – Sygnały ironii w wypowiedziach polityków
    10. Paula Korczyńska – Stan badań nad polską prasą bezpłatną

    Streszczenie

    Anita Szwajkowska
    Żywe słowo Jana Pawła II (prozodyczne składniki wypowiedzi Papieża)

    W niniejszym artykule starałam się wskazać na wiele istotnych kwestii dla opisywania i klasyfikowania cech prozodycznych zarówno w wypowiedziach ustnych, jak i mówionych. Zdaję sobie sprawę, że przedstawiony opis ma jedynie fragmentaryczny charakter. Moje badania oparłam jedynie na nielicznych dyskursach Ojca Świętego, zarejestrowanych podczas pielgrzymek Jana Pawła II do Polski. Dla pełnego zarysowania obrazu prozodycznego materiał powinien obejmować wypowiedzi wygłaszane w warunkach oficjalnych i nieoficjalnych, w pomieszczeniach i na otwartej przestrzeni.
    W komunikacji werbalnej wyróżniam teksty mówione wygłaszane w oparciu o przygotowany utwór pisany i teksty ustne powstające dopiero w trakcie prezentacji, a będące, bądź też nie, realizacją z góry powziętej koncepcji. Warstwę brzmieniową wypowiedzi opisuję jako kombinację cech prozodycznych, określaną przez szereg wyraźnych zmian takich elementów, jak: intonacja zdaniowa, akcent zdaniowy, tempo wypowiedzi i pauza, które w większym stopniu niż treść wypowiadanych słów wpływają na proces odbioru i dekodowania komunikatu.

    ,
    Marcin Józefaciuk
    Pojęcie znaku w językoznawstwie

    Artykuł przedstawia współczesne podejście do zagadnienia znaku oraz jego znaczenia w językoznawstwie. Rozpoczyna się on definicją dziedziny nauki odpowiedzialnej za badania nad znakami. W dalszej swojej części przedstawia on trzy, w pewnych miejscach różniące się, jednak również uzupełniające, klasyfikacje znaków. Następnie omówione zostają pojęcie oraz cechy znaku językowego, w trakcie którego omówienia przedstawione są metody zmiany znaczenia znaku. Artykuł przedstawia w krótki oraz zwarty sposób najważniejsze współczesne teorie dotyczące znaków (wyjaśnione na przykładach).

    ,
    Marta Mazurkow
    Motywacja globalna w środowisku artystów baletu

    Oprócz znaczenia motywującego i motywowanego powstaje, nadbudowuje się wtórne znaczenie socjolektalne (zawodowe). Przekształcenia te mają czasem charakter defrazeologizacji.

    ,
    Anna Piotrowska
    Krótki przegląd form czasownikowych w dziełach polskich Jana Kochanowskiego

    Artykuł ten stanowi krótką analizę czasowników i form czasownikowych występujących w dziełach polskich Jana Kochanowskiego.
    Zaczynam od form czasu teraźniejszego, poprzez czas przeszły i przyszły, tryby i imiesłowy, aż do form dualnych i bezokoliczników.
    Podaję przy tym przykłady obrazujące omawiane przeze mnie zagadnienia. Na końcu formułuję wnioski, stanowiące syntezę omawianych problemów. Dołączam do tego zestawienie tabelaryczne, które daje obraz bogactwa i wewnętrznej różnorodności języka Jana Kochanowskiego.
    Na wstępie należy stwierdzić, że twórczości tego poety nie można traktować całościowo, ponieważ zagadnienie dotyczące używania czasowników przez Kochanowskiego przedstawia się bardzo specyficznie.
    W języku autora „Trenów” da się zauważyć umiar, z jakim poeta korzysta ze środków językowych będących do jego dyspozycji. Uderza to szczególnie w dziedzinie fleksji i konstrukcji składniowych. Kochanowski to twórca świadomy zmian w obrębie polszczyzny XVI wieku. Skłania się ku formom nowszym, dystansując się w ten sposób do innych pisarzy, choć używa ich z charakterystycznym dla siebie umiarem.

    ,
    Monika Wiśniewska-Kin
    Rozwijanie dziecięcych sposobów rozumienia pojęć

    Przedmiotem badań są dziecięce sposoby rozumienia znaczenia pojęć wolicjonalnych i mentalnych przez dzieci w młodszym wieku szkolnym. W badaniu przyjęłam założenia teoretyczne i metody gramatyki kognitywnej. Wyjaśnienie oraz rozpoznanie procesu nadawania znaczenia pojęciom przez małe dzieci z perspektywy kognitywnej ma zasadnicze znaczenie dla poznania pedagogicznego, zarówno w wymiarze wiedzy teoretycznej, jak i praktyki pedagogicznej.

    ,
    Dorota Gonigroszek
    Językowy obraz świata barw i kolorów jako przykład kulturowych różnic w językach

    Artykuł skupia się na różnicach, występujących między językami, wynikającymi z cech rzeczywistości ( kultura, klimat, elementy krajobrazu), w której dana społeczność żyje. Pokrótce omówiona zostaje hipoteza relatywizmu językowego, sformułowana przez Sapira i Whorfa, a także przedstawiono poglądy Wilhelma von Humboldta, Johanna Georga Hammana i Gottfrieda Herdera. Wszyscy ci językoznawcy postrzegali język jako zjawisko, na które wpływ ma rzeczywistość i które z kolei wpływa na odbiór otaczającego nas świata. Artykuł podaje liczne przykłady zdań i wyrazów, które odzwierciedlają wzorce kulturowe. Centralna część artykułu, poświęcona jest terminom i wyrażeniom odnoszącym się do kolorów, ich uniwersalizmu i relatywizmu w językach świata. Autor wymienia również, wiele fraz i słów, odnoszących się do kolorów i porównuje ich semantyczny zakres w różnych językach.

    ,
    Marta Mazurkow
    Świadomość socjolektalna artystów opery i baletu

    Socjolekt artystów chóru i baletu różni się od siebie, ale mamy też i część wspólną. Pewne zwroty, wyrażenia i frazy łączą zawodowo i językowo te grupy, a jego głównym wyznacznikiem (zdaniem większości respondentów) jest zawodowość i ekspresywność.

    ,
    Aleksandra Woszczyńska
    Językowe środki wywierania wpływu na opinie i kierunki myślenia odbiorcy na przykładzie pracy dziennikarzy radiowych

    Artykuł jest omówieniem stosowania językowych środków służących do wywierania wpływu na opinie i kierunki myślenia odbiorcy, na przykładzie pracy dziennikarzy radiowych. Celem artykułu jest analiza języka mediów i ukazanie technik używanych przez dziennikarzy radiowych z zamiarem wpływania na preferencje słuchaczy.
    W treści przytoczono szereg egzemplifikacji zgromadzonych w badanych programach radiowych z uwzględnieniem najistotniejszych typów perswazji i manipulacji. Autorka koncentruje się na wskazaniu parametrów językowych, które służą ustaleniu taktyki dziennikarskiej ze wskazaniem na możliwość sterowania opiniami odbiorcy w zależności od środków językowych.
    Na podstawie przeprowadzonej analizy, można zaobserwować, że komunikaty medialne konstruuje się w oparciu o typowe mechanizmy retoryczne czy socjotechniczne, stosowane są w nich zdefiniowane zasady językowe. Zmiany w sposobie przekazywania informacji polegają przede wszystkim na różnicach w aranżacji i zakresie wykorzystania poszczególnych środków. Na tym polu język mediów wykazuje dużą plastyczność i elastyczność.
    Zaprezentowana analiza jest tylko fragmentem przeprowadzonych przez autorkę badań i nie zamyka tematu.

    ,
    Joanna Konsiel-Kaczmarek
    Sygnały ironii w wypowiedziach polityków

    Analiza i opis odczytywania wypowiedzi ironicznych w programach telewizyjnych prowadzonych na żywo. Elementem służącym rozpoznaniu ironii jest sygnał. Sygnałem mogą być środki prozodyczne i pozajęzykowe zachowania komunikacyjne (intonacja, mimika, gest).

    ,
    Paula Korczyńska
    Stan badań nad polską prasą bezpłatną

    Prasa bezpłatna stanowi bardzo interesujący obszar badawczy. Dla wielu czytelników jest to jedno z podstawowych źródeł informacji. Bezpłatne tytuły zajmują znaczące miejsce na rynku prasowym wielu krajów. Są one atrakcyjne zarówno dla badaczy języka mediów, jak i dla prasoznawców. Darmowe periodyki podlegają formalnym kryteriom, które pozwalają na wyodrębnienie ich z ogółu wydawnictw drukowanych. Analizując literaturę przedmiotu dotyczącą tego zagadnienia, odnajdziemy informacje na temat prasy bezpłatnej - kwestii technicznych oraz treści.

    Abstract

    Anita Szwajkowska
    Live word of John Paul II (prosodic components of the Pope’s utterances)

    In this article I tried to point to numerous relevant issues as regards describing and classifying prosodic features both in oral and spoken utterances. I do realize that the description presented here is only of fragmentary character. My research is based on only a few discourses of our Pope registered during the pilgrimages of John Paul II to Poland. To sketch a full prosodic picture the material should comprise utterances delivered in formal and informal conditions, in rooms and in the open.
    In verbal communication I distinguish between texts delivered on the basis of a previously prepared written text and oral texts, created in the moment of presentation and being, or not, the realization of an idea created beforehand. The sound layer of an utterance is described as the combination of prosodic features determined by numerous distinct changes of such elements as: sentence intonation, sentence stress, utterance speed and pause, which influence the process of listening and message decoding more significantly than the content of the words uttered.

    ,
    Marcin Józefaciuk
    The concept of sign in linguistics

    The article presents a contemporary approach towards the concept of sign and its relevance in linguistics. It begins with defining the branch of science that researches signs. Later on, the article presents three, in some ways different, but at the same time complementary classifications of signs. Then the author elaborates on the definition and the features of a linguistic sign. Moreover, the methods of changing the meaning of a sign are described. The article provides a brief overview of the latest theories concerning signs (illustrated with examples).

    ,
    Marta Mazurkow
    Global motivation in the world of ballet artists

    Apart from the motivating and motivated meaning, a secondary (vocational) sociolectal meaning emerges, as a superstructure. These transformations are sometimes of dephraseological nature.

    ,
    Anna Piotrowska
    A brief overview of verb forms in the Polish works of Jan Kochanowski
    This article presents the analysis of verbs and verbal forms found in the Polish works of Jan Kochanowski. I start with the present tense forms, to move on to past and future tenses, verbal moods and participles and finally discuss dual forms and infinitives. I illustrate the issues discussed with examples and formulate conclusions, providing a synthesis of the problems raised in the article. I also enclose the tabulation that gives a full picture and makes it possible to imagine how rich and diverse Kochanowski’s language is.
    It should be pointed out that the writings of this poet should not be,treated uniformly, as the verb choice and usage of the author are characterized by many peculiarities. When analyzing Kochanowski’s language, one can notice a certain moderation in the use of stylistic forms, in particular in the field of inflection and syntax. The poet is apparently aware of the changes within the Polish language of the 16th century. He is inclined to use newer forms, as if distancing himself from other poets of his time and opting for stylistic moderation.
    ,
    Monika Wiśniewska-Kin
    Developing children’s understanding of concepts

    The research focuses on the ways of understanding the meaning of volitional and mental concepts by children at early school age. It is based on the theoretical assumptions of cognitive grammar and the methods it offers. The explication as well as the recognition of the process of giving meaning to concepts by little children from the cognitive point of view is of crucial importance to pedagogical cognition as regards both theoretical knowledge and pedagogical practice.

    ,
    Dorota Gonigroszek
    Linguistic image of the world of colours as an example of cultural differences in languages
    The article focuses on differences between languages determined by the reality (culture, climate, elements of landscape etc.) in which a given society lives. It gives a short insight into linguistic relativity hypothesis, formulated by Sapir and Whorf, and the ideas of Wilhelm von Humboldt, Johann Georg Hamman and Gottfried Herder. They all viewed language as a culture related phenomenon, which is not only influenced by the elements of reality, but also determines our cognition of the outside world. The article contains numerous examples of sentences and lexical items reflecting cultural patterns. Its central section is devoted to colour terms and their both universality and relativity in world languages. The author also cites numerous lexical items related to colours and hues, and attempts to compare their semantic meaning and “boundaries” in different languages.
    ,
    Marta Mazurkow
    Sociolectal awareness of the opera and ballet artists

    Although the sociolects of choir singers and ballet artists differ, there is some common ground between them. Some locutions, expressions and phrases unite these groups as regards vocational and linguistic aspects, while the main indicators of their sociolect are—in the opinion of the majority of respondents—professionalism and expressiveness.

    ,
    Aleksandra Woszczyńska
    Linguistic means of exerting influence on opinions and directions of thinking of listeners—an example of radio broadcasters

    The article discusses the use of linguistic means aimed at exerting influence on opinions and directions of listeners’ way of thinking, focusing on the practices of radio broadcasters. The purpose of the article is to analyse mass media language and present the techniques used by radio broadcasters with the intention of influencing listeners’ preferences.
    In the contents, numerous exemplifications collected in researched radio programs are included with the most crucial types of persuasion and manipulation being taken into consideration. The author focuses on showing linguistic parameters which serve to determine broadcaster’s tactics and on indicating on the possibility to control listeners’ opinions depending on linguistic means applied.
    On the grounds of the analysis carried out it can be observed that medial messages are constructed on the basis of typical rhetoric or sociotechnical mechanisms and in accordance with defined linguistic rules. The changes in the way of passing information consist predominantly in the arrangement and the scope of use of particular means. Within this field, the language of mass media proves to have high plasticity and elasticity. The analysis presented is just a fragment of research carried out by the author and does not exhaust the subject-matter.

    ,
    Joanna Konsiel-Kaczmarek
    Signals of irony in utterances of politicians

    The article focuses on the analysis and description of ironic utterance reading in live television programs. The element that serves to recognize irony is a signal. Such a signal can take the form of prosodic and extra-language communication behaviours (intonation, mimics, gesture).

    ,
    Paula Korczyńska
    Research on Polish free press

    Free press is a very interesting research area. For many readers it is one of the primary sources of information. Titles free of charge play an important role on the market in many countries. They are attractive to both researches of mass media language and press specialists. Free periodicals are subject to formal criteria which distinguish them from other print publications. When analyzing the subject literature related to this issue, we find information concerning free press, i.e. technical matters and contents.