Archiwum

  • Archiwum - 1(13)/2019

    JĘZYKOZNAWSTWO 13/ 2019

    JĘZYKOZNAWSTWO nr 13/2019  

     

    Spis treści - streszczenia - artykuły

    SEMANTYKA. PRAGMATYKA. GRAMATYKA. STYLISTYKA
    ,
    Marina Kotova, Daria Lakomova

    Marina Kotova https://orcid.org/0000-0002-0861-8652

    Petersburski Uniwersytet Państwowy

    mariyur@mail.ru

    Daria Lakomova https://orcid.org/0000-0002-6036-5082

    Petersburski Uniwersytet Państwowy

    dara.lakomova@yandex.ru

     

    Stylistic features of the surrealistic experimental prose of Věra Linhartová

    Właściwości stylistyki surrealistycznej prozy Very Lingartovej

    Artykuł zawiera opis właściwości stylistycznych późnej czeskojęzycznej prozy Very Lingartovej odnoszącej się do okresu jej współpracy z praską grupą Surrealistická Skupina (Grupa Surrealistyczna) w latach 1962–1965. Autorki artykułu skupiły swą uwagę na potencjale stylowym konstrukcji składniowych, przełączaniu kodów w intertekście, które są częścią poetyki pisarki w duchu tradycji surrealistycznej.

    Słowa kluczowe: surrealizm czeski, składnia, wielojęzyczność, intertekstualność, Lingartova

    ,
    Irina Bubnova

    Irina Bubnova

    Moskiewski Uniwersytet Pedagogiczny (Rosja)

    aribubnova@gmail.com

    Функциональная неграмотность как новая форма цивилизационного риска

    Analfabetyzm funkcjonalny jako nowa forma ryzyka cywilizacyjnego

    Artykuł poświęcony jest problemowi analfabetyzmowi funkcjonalnemu, będącemu całkowicie nową formą ryzyka cywilizacyjnego. Rozpatrywany jest związek danej charakterystyki współczesnej osobowości jako nowego rodzaju człowieka, kształtowanego dziś przez społeczeństwo i system edukacji, z procesem globalizacji, pod którego wpływem dokonała się całkowita transformacja klasycznej szkoły rosyjskiej. Analizowane są podobieństwa między niektórymi cechami człowieka, w tym także analfabetyzm funkcjonalny, jako  typowe cechy statystycznego reprezentanta młodego pokolenia i modelem osobowości przyszłości opisanej w pracach B. Russella. Przytaczane są dane badania eksperymentalnego potwierdzające, że zaplanowane w połowie XX wieku typy osobowości w chwili obecnej stają się rzeczywistością, a formowane dziś charakterystyki psychologiczne są typowymi czechami proli opisanych w słynnej powieści G. Orwella. Wysuwane są argumenty podtrzymujące punkt widzenia, że istnieje ścisły związek między aktywnie przenikającym w społeczeństwo rosyjskie modelem człowieka i koncepcją zderzenia cywilizacji, zaproponowanej przez S. Huntingtona.

    Słowa kluczowe: analfabetyzm funkcjonalny, globalizacja, typ człowieka, charakterystyki osobowości, wykształcenie, model człowieka przyszłości, zderzenie cywilizacji

    ,
    Gintautas Kundrotas, Lina Vizgirdė

    Gintautas Kundrotas https://orcid.org/0000-0002-1579-0629

    Vytautas Magnus University

    gintasslav@gmail.com

    Lina Vizgirdė https://orcid.org/0000-0001-6913-7089

    Vytautas Magnus University

     
    Компаративный анализ русских и английских сленговых антрополексем риска

    Analiza porównawcza rosyjskich i angielskich antropoleksemów slangowych

    Niniejszy artykuł zawiera analizę porównawczą rosyjskich i angielskich antropoleksemów slangowych. Antropoleksemy – to nominacje antropocentryczne ujawniające cechy jakościowe człowieka. Antropoleksemy w planie semantycznym tworzą różnorodny fragment zasobu słownikowego, odzwierciedlającego specyfikę myślenia asocjatywnego, właściwości percepcji otaczającej rzeczywistości, innych ludzi oraz samego siebie. Analiza porównawcza jednostek danego mikrosystemu w rosyjskim i angielskim slangu młodzieżowym wykazała szereg podobieństw semantycznych.

    Słowa kluczowe: antropoleksem, slang, komponent emocjonalno-wartościujący, melioratyw, derogatywa, etnonim ekspresywny

    ,
    Gintautas Kundrotas

    Gintautas Kundrotas https://orcid.org/0000-0002-1579-0629

    Vytautas Magnus University (Litwa)

    gintasslav@gmail.com

     
    Изменения в морфологическом строе языка (на материале русского и литовского языков)

    Zmiany w budowie morfologicznej języka (na materiale języka rosyjskiego i litewskiego)

    Jak wiadomo struktura języka ulega ciągłym zmianom. W danej pracy porównywane są procesy i wyniki zmian struktury językowej od syntetyzmu do analityzmu w morfologii języków bliskich pod względem genetycznym i typologicznym – rosyjskiego i litewskiego.

    Analiza materiału wykazała, że dynamika współczesnego społeczeństwa, zmiana norm socjalnych, politycznych oraz psychologicznych w ostatnich dziesięcioleciach wywołała w języku rosyjskim aktywne procesy narastania cech analitycznych w odróżnieniu od litewskiego, który, pozostając językiem tradycyjnie konserwatywnym, a znacznie mniejszym stopniu przesunął się w stronę analityzmu.

    Słowa kluczowe: budowa syntetyczna, analityczna, cechy analityzmu, demokratyzacja, europeizacja, globalizacja społeczeństwa

    ,
    Guillem Castañar Rubio

    Guillem Castañar Rubio https://orcid.org/0000-0001-5969-0024

    University of Barcelona

    ruchka80@yandex.ru

     
    Multi-ethnic jokes in the Russian language

    Multietniczne anegdoty w języku rosyjskim

    Celem artykułu jest zbadanie zmian oraz sukcesji obiektów multietnicznych anegdot w języku rosyjskim w trzech następujących po sobie okresach: epoki radzieckiej, postsocjalizmu oraz współczesności. Wielonarodowe anegdoty to rodzaj anegdot etnicznych, w których w jednym tekście przedstawione są co najmniej dwa etnonimy. Zazwyczaj w jednej anegdocie figurują trzy narodowości, a zatem można stwierdzić, że anegdoty te posiadają trójstronną strukturę.

    W anegdocie przedstawiciele różnych narodowości znajdują się w szczególnej sytuacji, która zwykle powoduje jakąś rywalizację między nimi. Konkretne zadania postawione w artykule to: 1) analiza funkcji oraz statusu narodowości wspomnianych w anegdocie w trójstronnej strukturze tekstowej anegdoty w ciągu czasowym; określenie skryptów etnicznych, które są często przypisywane tym obiektom, i ich zmiany, 2) począwszy od czasów radzieckich po dzień dzisiejszy; 3) określenie narodowości, które pojawiają się w wieloetnicznych anegdotach w języku rosyjskim i ukazanie zmian w tym zbiorze postaci w ciągu trzech okresów chronologicznych. Analiza korpusu 359 multietnicznych anegdot w języku rosyjskim pokazuje, że anegdoty te nie ulegają większym zmianom na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Mimo że w jednym tekście przedstawione są trzy narodowości, multietniczne anegdoty w języku rosyjskim są przykładem refleksyjnego humoru etnicznego, ponieważ są one nakierowane na samych Rosjan.

    Słowa kluczowe: humor narodowy, multietniczne anegdoty, Rosja

    ,
    Ishak Akay

    Ishak Akay https://orcid.org/0000-0002-2478-0086

    Vytautas Magnus University (Litwa)

    ishakakay@gmail.com

     
    Русско-курдская межъязыковая омонимия

    Rosyjsko-kurdyjska homonimia międzyjęzykowa

    Artykuł poświęcony jest zagadnieniom rosyjsko-kurdyjskiej homonimii międzyjęzykowej. W oparciu o analizę strukturalno-semantyczną rosyjsko-kurdyjskich homonimów ten rodzaj homonimii może być zakwalifikowany jako autonomiczne zjawisko bilingwalnego systemu leksykalno-semantycznego.

    Słowa kluczowe: język rosyjski, język kurdyjski, homonimia międzyjęzykowa, języki niepokrewne, analiza strukturalno-semantyczna, interferencja leksykalno-semantyczna

    ,
    Jakub de Chyży

    Jakub de Chyży https://orcid.org/0000-0002-5742-3835

    Touro University College, Freie Universitat

    jakub-dechyzy@wp.pl

     
    Sephardim and their language: Judeo-Spanish or Ladino?

    Żydzi sefardyjscy i ich język: judeo-hiszpański czy ladino?

    Tekst opisuje najważniejsze aspekty języków, jakimi posługiwali się Żydzi sefardyjscy, ze szczególnym uwzględnieniem judeo-hiszpańskiego oraz ladino. Cechy i etymologia języków, jak i subtelne różnice między nimi zostały ukazane na przykładach najważniejszych tekstów literackich, takich jak: Proverbios morales Santoba de Carrión, Regimiento de la vida rabiego

    Moshé Almosnino, Libro de mantenimiento de la alma Josepha Qaro, Dialoghi di Amore Guedaliá Ibn Yahiá, Pentateuco, Psalmy w tłumaczeniu Abrahama Asy czy Edykt z Alhambry o wygnaniu Żydów z 1492 roku.

    Słowa kluczowe: Żydzi sefardyjscy, judeo-hiszpański, ladino

    ,
    FRAZEOLOGIA, PAREMIOLOGIA
    ,
    Giuliano Gajetti

    Giuliano Gajetti https://orcid.org/0000-0001-5514-1829

    Faculty of Arts and Humanities, University of Tartu, Tartu, Estonia,

    lugpiemonteis@gmail.com

     
    Marzanna: immagine soprannaturale della morte nella fraseologia slava

    Marzanna: nadprzyrodzony obraz śmierci we frazeologii słowiańskiej

    Pojęcie śmierci to wydarzenie, które ze względu na swą naturę znajduje się poza granicami ludzkiej fizycznej realności i można je rozpatrywać jako zjawisko nadnaturalne, nieudające się racjonalnie wytłumaczyć.

    W artykule poddano analizie obraz Marzanny/Mary/Moreny w słowiańskim folklorze i mitologii. Jej obraz kojarzył się z pojęciem śmierci i obrzędami kalendarza ludowego opisanymi przez Afanasjewa. Podobne rytuały oraz istoty nadnaturalne są opisane w słowniku Starożytności słowiańskie i odgrywają ważną rolę w etnolingwistyce. Fenomen Marzanny rozpatrywany jest jako instrument teoretyczny do lepszego rozumienia frazeologii języków słowiańskich oraz jego związków z ogólnoeuropejskim folklorystycznym przedstawieniem śmierci.

    Słowa kluczowe: frazeologia słowiańska, mitologia porównawcza, folklor słowiański, etnolingwistyka, Marzanna, frazeologia śmierci

    ,
    Alexandr Savchenko, Mikhail Khmelevskiy

    Alexandr Savchenko https://orcid.org/0000-0002-4337-9925

    Uniwersytet Państwowy Chengchi (Tajwan)

    savchenko75@mail.ru

    Mikhail Khmelevskiy https://orcid.org/0000-0002-1980-5453

    Petersburski Uniwersytet Państwowy (Rosja)

    chmelevskij@mail.ru

     
    Образность в украинских и русских устойчивых формах заклятий (проклинаний) как экспрессивно-эмоциональное средство в разговорной речи

    Obrazowość w ukraińskich i rosyjskich trwałych formach zaklęć (klątw) jako ekspresywno-emocjonalny środek w mowie potocznej

    W artykule omawiane są właściwości ukraińskich idiomatycznych form zaklęć – szczególnych sfrazeologizowanych formuł językowych, które są istotnymi elementami wyrażania emocji w języku ukraińskim i zawierają wyrazisty ładunek ekspresyjny, pełniąc rozmaite funkcje w języku potocznym. Takie trwałe formuły językowe zaklęć lub klątw są dość często spotykane w ukraińskim języku potocznym; tworząc względnie trwałe model syntaktyczny: «щоб + кому + что-то было / что-то случилось» są one różnorodne pod względem zawartości leksykalnej oraz treści emocjonalno-wartościujących. Analiza owych trwałych form zaklęć z punktu widzenia stopnia ich ekspresji i pragmatyki jest zasadniczym celem niniejszego artykułu.

    Słowa kluczowe: frazeologizm, idiomy, frazeologiczne formy przekleństw, język ukraiński, efekt pragmatyczny, język potoczny

    ,
    Julia Klyus

    Julia Klyus https://orcid.org/0000-0002-9257-0937

    Politechnika Wrocławska

    julia.klyus@gmail.com

     
    Z Maliniaka prezydenta nie będzie. Inwektywy we frazeologicznych nazwach zawodów w języku polskim i rosyjskim

    Niniejszy artykuł stanowi analizę frazeologizmów polskich i rosyjskich związanych z nazwami zawodów we frazeologii polskiej i rosyjskiej. Rozpatrywane są w nim frazeologizmy o wydźwięku inwektywnym zawierające nazwy zawodów bądź odwołujące się do nich znaczeniowo. Do analizy zastosowano metodę pól semantycznych. Wydzielono 7 subkategorii porównawczych stanowiących swoiste, inwektywne pola semantyczne określonych nazw zawodów. Pozostałe subkategorie (28) odnoszą się odpowiednio do języka polskiego lub rosyjskiego. Wyróżniono 52 zasadnicze znaczenia zwane dalej cechami, które są konotowane przez znaczenie badanych frazeologizmów. Cechy te tworzą swoiste mikropola semantyczne. Badany materiał przeanalizowano także pod kątem funkcji składniowych pełnionych przez frazeologizmy. Analiza ukazuje podobieństwa i różnice w badanym obszarze językowego obrazu świata Polaków i Rosjan.

    Słowa kluczowe: inwektywy, związki frazeologiczne, nazwy zawodów, językowy obraz świata, pola semantyczne

    ,
    GLOTTODYDAKTYKA
    ,
    Marlena Kowalczyk-Jaworska

    Marlena Kowalczyk-Jaworska https://orcid.org/0000-0003-4944-4676

    Instytut Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego

    marlenakow@gmail.com

    Dyscyplina na lekcji – czy jest możliwa bez kar i nagród?

    Nauczyciele, ucząc dzieci, często mierzą się z problemem dyscypliny na zajęciach. Uczniowie nie zawsze chcą wykonywać polecenia, wdają się w rozmowy z kolegami podczas lekcji czy bawią się przedmiotami, które mają pod ręką. Wielokrotnie tego typu zachowania wprowadzają chaos i dezorganizują pracę całej grupy. Aby temu zaradzić i zmotywować uczniów do nauki, wielu nauczycieli decyduje się na wprowadzenie systemu kar i nagród. Pojawiają się plusy i minusy, dodatkowe oceny, a także nagrody rzeczowe, na przykład pieczątki, naklejki czy słodycze. Poprawa w zachowaniu uczniów zwykle jest widoczna, lecz równie często jest ona krótkotrwała. Systemy motywacyjne mają też inne liczne wady. Artykuł opisuje problem dyscypliny w grupach dziecięcych, a także systemy motywacyjne wraz z ich pozytywnymi i negatywnymi skutkami. Przedstawione są również alternatywne sposoby utrzymania dyscypliny na zajęciach i budowania motywacji uczniów.

    Słowa kluczowe: wychowanie przedszkolne i wczesnoszkolne, uczenie małych dzieci, języki obce, motywacja, kary i nagrody, dyscyplina

    ,
    Lenka Ptak, Ilona Gwóźdź-Szewczenko

    Lenka Ptak https://orcid.org/0000-0002-9691-3298

    Uniwersytet Wrocławski

    lenka.ptak@uwr.edu.pl

    Ilona Gwóźdź-Szewczenko https://orcid.org/0000-0002-3583-932X

    Uniwersytet Wrocławski

    ilona.gwozd-szewczenko@uwr.edu.pl

    Problematyka odmian językowych współczesnego języka czeskiego w procesie glottodydaktycznym

    Przedmiotem rozważań w niniejszym artykule jest problematyka specyficznego rozwarstwienia współczesnego języka czeskiego, która zostanie przedstawiona w perspektywie glottodydaktycznej. Autorki skupiły się na tematyce nauczania języka czeskiego studentów bohemistyki poza granicami Republiki Czeskiej. Kwestia sytuacji językowej w Czechach stanowi duże utrudnienie zarówno dla lektorów, jak i studentów i jest przedmiotem nieustającego dyskursu metodologicznego, który wiodą czescy i zagraniczni glottodydaktycy oraz językoznawcy.

    Słowa kluczowe: współczesny język czeski, glottodydaktyka, odmiany językowe, język potoczny, nieliterackie odmiany języka czeskiego

    ,
    PRZEKŁADOZNAWSTWO
    ,
    Wiktor Szochner

    Wiktor Szochner https://orcid.org/0000-0001-7195-2015

    Wydział Neofilologii, Wyższa Szkoła Filologiczna we Wrocławiu

    wiktorszochner@wp.pl

     
    A film adaptation of Stephen King’s novella “Rita Hayworth and Shawshank Redemption” (1982) as an example of a multimodal translation pattern

    Adaptacja filmowa opowiadania Stephena Kinga „Rita Hayworth and Shawshank Redemption” (1982) jako przykład wzoru przekładu multimodalnego

    Ostatnio spotkałem się ze stwierdzeniem, że „adaptacja jest serią procesów zachodzących w trakcie przekładu” (Post). Adaptacja obejmuje swoim zasięgiem nie tylko coraz szersze kręgi kina czy sztuki, ale również naszego życia, a samo pojęcie adaptacji ulega ciągłemu rozszerzaniu. Celem głównym artykułu jest pokazanie, że adaptacja filmowa jest przykładem wzoru przekładu multimodalnego. Na skutek tego otrzymujemy zupełnie nowy tekst, jakim jest film w kontraście do jego literackiego pierwowzoru. Aby pokazać, że adaptacja filmowa jest przykładem wzoru przekładu multimodalnego, ujmę ją od strony językoznawczej, co dla niektórych wyda się zapewne czymś nowym. Słowa modalność czy tekst multimodalny będą przewijały się w artykule często. Przy okazji artykułu zaprezentuję też drobną część badań prowadzonych nad filmem od strony językoznawczej w Wyższej Szkole Filologicznej we Wrocławiu.

    Słowa kluczowe: przekład multimodalny, tekst monomodalny, tekst multimodalny, znak językowy, znak filmowy

    ,
    Olga Guseva, Anna Konoshenkova

    Olga Guseva https://orcid.org/0000-0002-7873-2768

    Petersburski Uniwersytet Państwowy

    guseva2004@mail.ru

    Anna Konoshenkova https://orcid.org/0000-0001-6362-3457

    Petersburski Uniwersytet Państwowy

    st064697@student.spbu.ru

    Перевод ономастических реалий (на примере польских и русских переводов романов Дж.К. Роулинг о Гарри Поттере)

    Tłumaczenie realiów onomastycznych (na przykładzie polskich i rosyjskich tłumaczeń powieści J. K. Rowling o Harrym Potterze)

    Artykuł omawia sposoby przekładu jednostek onomastycznych na języki polski i rosyjski na materiale powieści J. K. Rowling o Harrym Potterze. W onomastycznej przestrzeni powieści wyodrębniono 809 jednostek onomastycznych, które zostały zbadane z punktu widzenia onomastyki i przekładoznawstwa oraz podzielone na grupy onymów: antroponimy, zoonimy, toponimy, ergonimy, chrematonimy, porejonimy, pragmatonimy, ideonimy. Dla każdej grupy przeanalizowane zostały sposoby tłumaczenia stosowane przez polskiego i rosyjskich tłumaczy oraz wyróżnione najczęściej występujące sposoby tłumaczenia. W wyniku przeprowadzonego badania została opracowana nowa klasyfikacja sposobów tłumaczenia jednostek onomastycznych.

    Słowa kluczowe: onomastyka; przekładoznawstwo; onomastyczna przestrzeń; tłumaczenie jednostek onomastycznych; tłumaczenia powieści J.K. Rowling

    ,
    JĘZYKOZNAWSTWO KORPUSOWE
    ,
    Roman Tymoshuk

    Roman Tymoshuk https://orcid.org/0000-0003-1391-164X

    Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

    roman.tymoshuk@gmail.com

     
    Korpusy równoległe a język i społeczeństwo, czyli o znaczeniu, praktycznym zastosowaniu i perspektywach rozwoju lingwistyki korpusowej (na przykładzie korpusów równoległych polsko-ukraińskiego i polsko-rosyjskiego)

    Artykuł porusza kwestie dotyczące roli lingwistyki korpusowej oraz badań interdyscyplinarnych we współczesnym językoznawstwie. Omówione zostały możliwości zastosowania wielojęzycznych zasobów cyfrowych w badaniach lingwistycznych. Przedstawiono przykłady wykorzystania korpusów równoległych w badaniach nad współczesnym słownictwem i frazeologią języków słowiańskich. Rozważania prowadzą do wniosku, że obecnie, gdy coraz bardziej rośnie zapotrzebowanie na zastosowanie mechanizmów języka naturalnego w systemach informacyjno-komputerowych oraz interakcji człowiek–komputer, konieczny jest rozwój zasobów i narzędzi do przetwarzania języka umożliwiających skuteczne pokonywanie barier językowych. Pozwoli to na bliższą współpracę między badaczami repezentującymi różne nauki.

    Słowa kluczowe: technologie językowe, korpus równoległy, nowe słownictwo, frazeologia, ekwiwalencja międzyjęzykowa

    ,
    FONETYKA EKSPERYMENTALNA
    ,
    Karolina Pieniowska

    Karolina Pieniowska https://orcid.org/0000-0002-5023-8952

    Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Zakład Fonetyki

    karolina.pieniowska@amu.edu.pl

     
    Narzędzia do analizy mowy – przegląd dostępnych programów i bibliotek

    Artykuł przedstawia zestawienie popularnych narzędzi do analizy mowy w formie programów dostępnych do pobrania i w formie bibliotek w różnych językach programowania. W pierwszej części zestawione zostały programy służące do wizualizacji sygnału mowy, edytowania, analizy (na przykład pomiarów częstotliwości podstawowej, intensywności czy formantów) oraz anotacji (segmentacji, transkrypcji i etykietowania nagrań). W drugiej części przedstawiono wybrane biblioteki dostępne na stronie GitHub, które służą do akustycznej, fonetyczno-fonologicznej oraz prozodycznej analizy nagrań. Wszystkie narzędzia zostały opisane z uwzględnieniem ich funkcji i możliwości, źródeł, autorów, licencji, na jakich są udostępniane. W ostatnim rozdziale artykułu podjęto próbę ewaluacji opisanych programów, biorąc pod uwagę liczbę i użyteczność ich funkcjonalności.

    Słowa kluczowe: analiza mowy, analiza akustyczna, prozodia, programy, biblioteki

    ,
    RECENZJE
    ,
    Valery Mokienko

    Valery Mokienko https://orcid.org/0000-0002-0264-0576

    Petersburski Uniwersytet Państwowy

    mokienko40@mail.ru

     
    Е.А. Зацепина, Англицизмы в современном русском языке рубежа XX–XXI столетий: этимологическая справка и функциональный спектр / Е.А. Зацепина, Монография, Брянск: Ладомир, 2019, 225 с

    E.A. Zatsepina, Anglicizmy v sovremennom russkom jazyke rubezha XX–XXI stoletij: etimologicheskaja sprawka i funkcionalnyj spektr, Ladomir, Briansk 2019, 225 s.

    W recenzji dokonano analizy monografii E.A. Zacepiny, poświęconej zapożyczeniom angloamerykańskim we współczesnym języku rosyjskim. Podkreślono szczególną intensywność przenikania zapożyczeń do języka rosyjskiego, spowodowanych politycznymi i ekonomicznymi zmianami w Rosji. Wskazano na odmienny charakter pożyczek leksykalnych i frazeologicznych: o ile pierwsze z nich zazwyczaj przyswajane są w formie anglojęzycznej, o tyle drugie przekazywane są do języka rosyjskiego w postaci kalek frazeologicznych.

    Słowa kluczowe: frazeologia, frazeologizm, zapożyczenia, anglicyzmy, amerykanizmy leksykalne, amerykanizmy frazeologiczne, kalki

    ,
    Leonid Moskovkin

    Leonid Moskovkin

    Petersburski Uniwersytet Państwowy

    moskovkin.leonid@yandex.ru

    D. Drużyłowska, J. Walczak, Ну, ладно! Minimum leksykalne języka rosyjskiego dla poziomu średnio zaawansowanego, Universitas, Kraków 2017, 293 с. ISBN 97883-242-3118-8

    D. Drużyłowska, J. Walczak, Nu, ladno! Minimum leksykalne języka rosyjskiego dla poziomu średnio zaawansowanego, Universitas, Kraków 2017, 293 s., ISBN 97883-242-3118-8

    W recenzji rozpatrzono właściwości rosyjsko-polskiego dydaktycznego słownika ideograficznego D. Drużyłowskiej i J. Walczaka „Nu, ladno!” Opisana została jego struktura; przedstawiono wymagania dydaktyczne stawiane tego rodzaju słownikom: systemowość, aktualność i powszechność użycia zawartych w nim jednostek. Podano szereg rekomendacji odnośnie jego doskonalenia.

    Słowa kluczowe: język rosyjski jako obcy, metodyka nauczania, słownik dydaktyczny, minimum leksykalne, wymagania wobec pomocy naukowych

    ,
    Joanna Satoła-Staśkowiak
    Vanina Sumrova, Nowe feminatywa w języku bułgarskim, Wydawnictwo Bułgarskiej Akademii Nauk „Prof. Marin Drinov”, Sofia 2018, ss. 196.

    Recenzja dotyczy wydanej niedawno w Bułgarii książki Vaniny Sumrovej. Prowadzone przez autorkę badania są pierwszym niezależnym i kompletnym leksykalno-semantycznym zestawieniem grup neologizmów w języku bułgarskim, odnoszących się do nazw kobiet, ich działalności i ról społecznych. Są to głównie określenia, które pojawiły się w języku bułgarskim w ostatnim ćwierćwieczu, w sumie 1400 przykładów. Zgromadzony przez badaczkę materiał analizowany jest na kilku płaszczyznach: morfologicznej, semantycznej, stylistycznej, kodyfikacyjnej, socjolingwistycznej, kulturowej, społecznej, leksykograficznej i dotyczącej możliwości przyszłego rozwoju.

    Słowa kluczowe: feminatywy, język bułgarski, neologizmy, neosemantyzm

    Table of contents - abstracts - articles

    SEMANTICS. PRAGMATICS. GRAMMAR. STYLISTICS
    ,
    Marina Kotova, Daria Lakomova
    Stylistic features of the surrealistic experimental prose of Věra Linhartová

    The article illustrates specific stylistic features of Věra Linhartová’s late prose, written in the Czech language during the period of her cooperation with the Prague surrealist group from 1962 to 1965. We focus our attention on the style-forming potential of different syntactic structures, code-switching and intertext, explaining their relation to the author’s poetics and the surrealist tradition.
    Keywords: Czech surrealism, syntax, multilingualism, intertextualiy, Linhartová

     
    ,
    Irina Bubnova
    Functional illiteracy as a new form of civilization risk

    This article discusses the problem of functional illiteracy as a new form of civilisation risk. A new type of human being with specific personality characteristics, shaped by society and the education system, is considered in relation to the globalisation process under the influence of which the total transformation of the classical Russian school has taken place. Similarities between the functional illiteracy of the modern young generation and the model of the future man described in Bertrand Russell’s works are discussed. The research shows that the personality characteristics suggested in the 20th century are becoming a reality. The author draws an analogy between the distinguishing features of a human being belonging to the future, which are regarded as the basic ones in a modern society, and the main needs and interests of proles described by George Orwell in his famous novel. The author advances the argument that there is a close relationship between the model of a human being that is penetrating Russian society and the concept of a clash of civilisations as discussed by Samuel Huntington.
    Keywords: functional illiteracy, globalisation, type of personality, personal traits, education, a model of future man, civilisations’ clash.

    ,
    Gintautas Kundrotas, Lina Vizgirdė
    A comparative componential analysis of ‘anthropolexemes’ in Russian and English youth slang

    This article offers a comparative componential analysis of 'anthropolexemes' in Russian and English youth slang. An 'anthropolexeme' is a primarily anthropocentrically oriented unit, characterising or evaluating a person according to his/her physical characteristics, character, behavioural peculiarities, abilities and inclinations, social functions, etc. In the first part of the article, we consider 'anthropolexemes' with negative evaluative modalities (derogatives). Another group of 'anthropolexemes' in youth slang consists of lexical units with a positive meaning component (melioratives), which usually reflects the speaker's personal, emotional attitude towards the subject. In the second part of the article, we discuss the anthropolexemes in the semantic field relating to gender.  One can conclude that the male gender and their type of worldview plays a central role in Russian and English youth slang. A discourse with such a worldview is called androcentric. The semantic analysis of the units of this thematic group in Russian and English youth slang has shown a number of similarities, dominated by the general attitude (mostly superficial) to human personality. Asymmetry is observed among the derogatives and melioratives of the youth language; this asymmetry can be partially defined as axiological.
    Keywords: ‘anthropolexeme’, slang, derogatives, melioratives, expressive ethnonym

     
    ,
    Gintautas Kundrotas
    Changes in the morphological structure of language: An analysis of Russian and Lithuanian

    This article reviews the synthetic and analytic structure of two Indo-European languages. It examines analytic forms in modern Russian and Lithuanian, which are mainly synthetic in their structure. The development of analytic elements in synthetic languages is mainly an internal centuries-old process that has had different rates of growth within various languages. Modern Russian is a language of synthetic structure with analytic elements. Modern Lithuanian is a language of pure synthetic structure. However, the tendency towards analytic expressions is enhanced by external social processes too. The main processes impacting on modern Russian and Lithuanian are democratisation, Europeanisation, globalisation.
    Keywords: synthetic and analytic structure, analytic elements, grammatical meaning expressions, social processes, democratisation, Europeanisation, globalisation.

     
    ,
    Guillem Castañar Rubio
    Multi-ethnic jokes in the Russian language

    The aim of this paper is to study variations and continuities in the targets of multi-ethnic jokes in the Russian language through time in three consecutive periods: Soviet era, post-socialist years and the present time. Multiethnic jokes are a subtype of ethnic canned jokes that feature two or more ethnonyms in one text, three being the most usual number of nationalities featured in the text and having, therefore, a tripartite structure. The different nationalities are placed in a special situation that usually entails some kind of competition between them. Our specific goals in this article are: 1) to analyse the position of the nationalities mentioned in the tripartite textual structure of the joke and their function within the text of the joke and to study structural variations through time; 2) to determine the ethnic scripts that are frequently ascribed to these targets and their changes from Soviet to present times; 3) to identify the nationalities that appear in multi-ethnic jokes in Russian and to detect changes in this cast of characters, if any, through the three chronological periods previously stated. The analysis of a corpus of 359 multi-ethnic jokes in the Russian language reveals that multi-ethnic jokes in Russian undergo few changes through times. Although they feature different nationalities in one text, multi-ethnic jokes in the Russian language are an example of reflexive ethnic humour, since they target Russians themselves.
    Keywords: ethnic humour, multi-ethnic jokes, Russia

     

     
    ,
    Ishak Akay
    Russian-Kurdish interlingual homonymy

    The article considers homonyms in unrelated languages — Russian and Kurdish. On the basis of structural-semantic analysis, this kind of homonymy can be described as a self-sufficient dialingual lexical homonymy-semantic system. 
    Keywords: Russian language, Kurdish language, interlingual homonymy, unrelated languages, structural-semantic analysis, lexically-semantic interference

     

    ,
    Jakub de Chyży
    Sephardim and their language: Judeo-Spanish or Ladino?

    The aim of this work is to describe the most relevant features of the languages spoken by the Sephardic Jews, focusing on Judeo-Spanish and Ladino. These two languages have been treated as a single language, even though Judeo-Spanish was a day-to-day communication language, and Ladino a calque-language used to translate religious texts from Hebrew during the 16th and 17th centuries.
    A brief overview of Sephardim historical background is necessary in order to understand who the Sephardim are, the development of their language and literature, and to discuss anything related to them.
    Keywords: Sephardic Jews, Judeo-Spanish, Ladino

     
    ,
    PHRASEOLOGY, PROVERB STUDIES
    ,
    Giuliano Gajetti
    Marzanna: immagine soprannaturale della morte nella fraseologia slava

    Experience of death is an event that by its own nature is beyond the human understanding of physical reality, and it is seen as a supernatural one, which cannot be fully explained by rational thought. In this article, I will investigate the figure of Marzanna/Mara/Morena, in Slavic folklore and popular mythology. Her figure it is associated with forces of the death and seasons chancing rituals. This complex of rites and supernatural spirits is discussed by Afanasyev, and it has as a relevant position in the ethnolinguistics. The investigation of Marzanna is seen as a theoretical tool in order to better understand phraseology of Slavic languages and his relationship with pan-European folklore’s depiction of death.
    Keywords: Slavic phraseology, comparative mythology, Slavic folklore, ethnolinguistics, Marzanna, phraseology of death

    ,
    Alexandr Savchenko, Mikhail Khmelevskiy
    Imagery in emotionally expressive curses in colloquial Ukrainian and Russian

    The article examines the peculiarities of Ukrainian idiomatic curses, i.e. special phraseological verbal formulas which are the essential structural elements of an emotional utterance in Ukrainian. They are emotionally colourful, have an expressive charge and perform various pragmatic functions in speech. Such stable speech formulas – curses – are very frequent in Ukrainian everyday spoken language. They have [a relatively] stable syntactic model: “Щоб + to whom (3. Dative) + something happened”, and are very variable in their lexical composition, emotional and evaluative semantic content. This paper discusses stable forms of curses in relation to pragmatics and in terms of their degree of expression.
    Keywords: phraseme, idioms, idiomatic curses, Ukrainian language, pragmatic effect, spoken language

     
    ,
    Julia Klyus
    Maliniak will not be President. Invectives in phraseological names of professions in Polish and Russian

    The article provides an analysis of Polish and Russian phraseologisms related to a person’s designation by profession. The article discusses phraseological expressions with an invective overtone containing names of professions, or referring to them semantically. The semantic field approach is used for analysis. 7 comparative subcategories are identified as specific, invective semantic fields of specific names of professions. Other subcategories (28) refer to Polish or Russian. There are 52 essential meanings called traits, which are connotated by the meaning of the analysed phraseologisms. These traits create specific semantic micropoles. The analysed material is also considered in terms of syntactic functions performed by phraseological expressions. The analysis shows the similarities and differences in the studied area of the linguistic worldview of Poles and Russians.
    Keywords: invectives, phraseological expressions, names of professions, linguistic worldview, semantic fields

     
     
    ,
    LANGUAGE EDUCATION
    ,
    Marlena Kowalczyk-Jaworska
    Discipline in the classroom – is it attainable without punishment and reward?

    While teaching young learners, teachers often have to face discipline problems. Students do not always follow the rules, tend to talk to their friends during a lesson or play with different toys and objects. Such behaviour leads to chaos and disruption in the classroom. In order to solve these issues and motivate children to participate in the activities many teachers decide to use punishment and reward systems, which may take the form of pluses and minuses, extra marks, stickers, motivational stamps or sweets. There is usually some improvement in children’s behaviour, but the effect is often temporary. Motivational systems have a number of other disadvantages as well. The article presents the issue of discipline in young learner classrooms and describes the concept of motivational systems with their advantages and disadvantages. Alternative ways of maintaining discipline and enhancing pupils’ motivation are discussed.
    Keywords: children, preschool, teaching young learners, foreign languages, motivation, punishment and reward, disciplin

     
    ,
    Lenka Ptak, Ilona Gwóźdź Szewczenko
    The language varieties of contemporary Czech in the glottodidactic process

    This paper presents some difficulties with teaching the varieties of contemporary Czech. The paper is focused on the competition between standard and non-standard varieties of the Czech language when teaching Czech as a foreign language. It focuses on Czech colloquial language - so called “obecná čeština” - which is sometimes considered as a specific case of language diglossia. One of the main aims is to discuss the appropriateness of using a colloquial language when teaching Czech as a foreign language, so when a student of the Czech language, learning only the standard language, meets with non-standard Czech, it would not lead to a complete misunderstanding. 
    Keywords: colloquial language, Czech language, glottodidactics, non-standard language, the variety of the language

     
    ,
    TRANSLATION STUDIES
    ,
    Wiktor Szochner
    A film adaptation of Stephen King’s novella “Rita Hayworth and Shawshank Redemption” (1982) as an example of a multimodal translation pattern

    Recently, I came across the statement that „adaptation is a procedure for the translation of the film” (Post). Adaptation reaches not only the increasing circles of the cinema or art, but also our lives, and the very concept of adaptation undergoes constant expansion. The main goal of this article is to show that film adaptation is an example of a multimodal translation pattern. As a result, we receive a completely new text, which is a film, in contrast to its literary prototype. To show that a film adaptation is an example of a multimodal translation pattern I will discuss it from a linguistic point of view. The article will often refer to modality or multimodal text. I will also present a small part of the research conducted on the film from a linguistic point of view at the Philology University (Wyższa Szkoła Filologiczna) in Wrocław.
    Keywords: multimodal translation, monomodal text, multimodal text, linguistic sign, cinematic sign

    ,
    Olga Guseva, Anna Konoshenkova
    Translation of onomastic realities (a case study of the Polish and Russian translations of J. K. Rowling's Harry Potter novels)

    This article analyses the methods of translating the onomastic realities in J. K. Rowling's Harry Potter novels into Polish and Russian. 809 realities were singled out and were analysed from the point of view of onomastics and translation studies. They were divided into groups of onyms: anthroponyms, zoonyms, toponyms, ergonyms, chrematonyms, poreyonyms, pragmatonyms, ideonyms. For each group the translation methods used by Polish and Russian translators were analysed and the most frequent translation methods were highlighted. As a result of the study, a new classification of methods for translating onomastic realities was developed.
    Keywords:  onomastic, translation studies, onomastic space, translation of onomastic realities, translations of novels by J. K. Rowling

     
    ,
    CORPUS LINGUISTICS
    ,
    Roman Tymoshuk
    Parallel corpora versus language and society, or on the meaning, practical application and prospects for the development of corpus linguistics (illustrated by the example of Polish-Ukrainian and Polish-Russian parallel corpora)

    This article discusses issues regarding the role of corpus linguistics and interdisciplinary research in contemporary linguistics. The possibilities of using multilingual digital resources in linguistic research have been discussed and examples of the use of parallel corpora in research on modern vocabulary and phraseology of Slavic languages have been presented. It is concluded that nowadays, in times when the need to apply natural language mechanisms in information and computer systems and human-computer interaction is growing, it is necessary to develop resources and language processing tools to effectively overcome language barriers. This will allow for closer cooperation between researchers representing different sciences.
    Keywords: language technology, parallel corpus, new vocabulary, phraseology, interlingual equivalence

     
    ,
    EXPERIMENTAL PHONETICS
    ,
    Karolina Pieniowska
    Speech analysis tools - overview of available programs and libraries

    This article presents a list of popular speech analysis tools in the form of programs available online to download and in the form of libraries in various programming languages. The first part presents programs used to visualise, to edit, to analyse the speech signal (for example, measurements of the fundamental frequency, intensity or formants) and annotation (segmentation, transcription and labelling of recordings). The second part presents selected libraries available on the GitHub website, which are used for acoustic, phonetic-phonological and prosodic analysis of speech. All tools are described taking into account their functions and capabilities, sources, authors, licenses on which they are made available. The final part of the article presents an evaluation of the described programs taking into account the number and usability of their functions.
    Keywords: speech analysis, acoustic analysis, prosody, programs, libraries

     
    ,
    REVIEWS
    ,
    Valery Mokienko
    E.A. Zatsepina, Anglicizmy v sovremennom russkom jazyke rubezha XX–XXI stoletij: etimologicheskaja sprawka i funkcionalnyj spektr, Ladomir, Briansk 2019.

    W recenzji dokonano analizy monografii E.A. Zacepiny, poświęconej zapożyczeniom angloamerykańskim we współczesnym języku rosyjskim. Podkreślono szczególną intensywność przenikania zapożyczeń do języka rosyjskiego, spowodowanych politycznymi i ekonomicznymi zmianami w Rosji. Wskazano na odmienny charakter pożyczek leksykalnych i frazeologicznych: o ile pierwsze z nich zazwyczaj przyswajane są w formie anglojęzycznej, o tyle drugie przekazywane są do języka rosyjskiego w postaci kalek frazeologicznych.
    Słowa kluczowe: frazeologia, frazeologizm, zapożyczenia, anglicyzmy, amerykanizmy leksykalne, amerykanizmy frazeologiczne, kalki

    ,
    Leonid Moskovkin
    D. Drużyłowska, J. Walczak, Ну, ладно! Minimum leksykalne języka rosyjskiego dla poziomu średnio zaawansowanego ['Nu, ladno! Okay!' Lexical minimum of Russian for the intermediate level], Universitas, Kraków 2017

    This book review deals with the peculiarities of instructive Russian-Polish ideographic dictionary of
    D. Drużyłowska & J. Walczak “Ну, ладно!”. Its structure is described. The didactic requirements to the instructive dictionaries are formulated: systematic character, actuality and general use of its lexical units. Some recommendations concerning its perfection are given.
    Keywords: Russian as a foreign language, methods of its teaching, instructive dictionary, lexical minimum, requirements to the instructive dictionaries

     
    ,
    Joanna Satoła-Staśkowiak
    Vanina Ivanova Sumrova, New Terms Denoting Women in the Bulgarian Language, Prof. Marin Drinov Publishing House of Bulgarian Academy of Sciences, Sofia 2018.

    This investigation of Vanina Ivanova Sumrova is the first independent and complete study of a lexico-semantic group of neologisms in the Bulgarian language: the new terms denoting women that have appeared throughout the quarter century that has passed since 1989. The terms covered are more than 1.400; single-word terms as well as open or closed two-element compounds (of the type biznes sekretarka or bg mama), part of them until now unattested in studies or dictionaries. The terms are analysed from several points of view: morphology, semantics, stylistics, codification, sociolinguistics, social culturology, lexicography, and possibilities for future development; all contributing to the multifaceted character of the study.
    Keywords: feminatives, Bulgarian language, neologisms, neosemantisms